Fort van Breendonk

Geschiedenis is er om niet te vergeten. Een bezoek aan het Fort van Breendonk is er ook een om niet te vergeten. Het is geen vrolijk uitstapje, maar wel eentje die je zeker eens gedaan moet hebben. Een deel van de Belgische, Europese en zelfs wereldgeschiedenis wordt hier duidelijk uitgelegd en levend gehouden zodat ook volgende generaties ze nooit zullen vergeten.

Van fort naar opvangkamp

Het Fort van Breendonk werd in 1906 gebouwd en heeft een zeer beladen geschiedenis. In de Eerste Wereldoorlog diende het oorspronkelijk ter verdediging van Antwerpen. In de Tweede Wereldoorlog komt het fort in handen van de Duitsers en werd Breendonk een gevangenkamp en doorgangskamp voor Joden, verzetslui en tegenstanders van het naziregime.

Op 20 september 1940 kwamen de eerste gevangenen toe. Het aantal gevangenen varieerde gedurende het verloop van de oorlog tussen twintig en zeshonderd. Sommigen verbleven er slechts één dag, anderen maar liefst drie jaar. In totaal hebben er ongeveer 3.600 personen gevangengezeten.

De hel van Breendonk

Het fort is door de tijd heen enorm goed bewaard gebleven. Om het fort te betreden, moet je eerst voorbij een hek met waarschuwingsbord waarop “Halt! Wie verder gaat wordt doorgeschoten!” staat te lezen. Het geeft je als bezoeker al een klein voorsmaakje van wat nog moet komen.

Vervolgens treedt je het fort binnen. De lange, koude, donkere gang voorspelt niet veel goeds. In de kamers van de gevangenen staan nog steeds de stapelbedden met strozakken. In de folterkamer zie je de marteltuigen die gebruikt werden om bekentenissen af te dwingen. De isoleercellen zijn klein en mensonterend. De galg en het executieveld staan er nog zoals tijdens de oorlog en getuigen in stilte van de misdaden die begaan zijn door de bewakers.

De gevangenen verbleven met achtenveertig in één kamer, verdeeld over twee rijen bedden met telkens drie bedden boven elkaar. De kamers waren ijskoud. Er stond wel een kachel in de kamer, maar die mocht bijna nooit branden. Ook de ramen mochten nooit open. De aanwezigheid van zoveel mensen in een kleine ruimte zonder enige luchtverversing zorgde ervoor dat er schimmel op de muren verscheen. Per kamer van achtenveertig personen waren er twee emmers die gebruikt werden als toilet. Diezelfde emmers moest men bovendien gebruiken om de vloer schoon te maken. De stank was dan ook niet te houden in de kamers.

Overdag moesten de gevangen dwangarbeid verrichten. Het afgraven van aarde tegen en op de fortgebouwen was één van de zinloze, uitputtende bezigheden van de gevangenen. Na een dag hard werk, kregen de gevangenen een hongerrantsoen. De voedselpakketten die door het Rode Kruis werden opgezonden, werden voor de varkens geworpen terwijl de gevangenen moesten toekijken.

De combinatie van het harde werk, het hongerrantsoen, de folteringen en dagelijkse pesterijen zorgde ervoor dat vele verzwakte gevangenen het fort nooit zouden verlaten. Als men niet omkwam door ontbering, bestond de kans dat je gefusilleerd of opgehangen werd. En als je het fort mocht verlaten, werd je gedeporteerd naar een buitenlands concentratiekamp waar veelal nog de dood volgde. Uiteindelijk overleefden iets meer dan de helft van de 3.600 gevangenen de oorlog niet.

Op 4 september 1944 bevrijden de geallieerden Willebroek en kwam er eindelijk licht aan het einde van de donkere tunnel.

Het fort vandaag

In 1947 werd het Fort van Breendonk uitgeroepen tot nationaal monument. Het Nationaal Gedenkteken wil de herinnering levend houden aan wat er zich tijdens de Duitse bezetting in Breendonk heeft afgespeeld.

Het Nationaal Gedenkteken wil bezoekers tonen hoe het leven in het fort eraan toe ging. Dat gebeurt met informatieborden en levensgrote foto’s, maar ook met een audiogids en getuigenissen van voormalige gevangenen die op schermen verspreid over het Fort vertoond worden.

In de herdenkingszaal zie je op de muren de namen van de 3.600 mensen die gevangen zaten in Breendonk. Er staan ook 15 urnen met de as van tal van mensen die gestorven zijn in de verschillende concentratiekampen. Hier word je stil van…

Maakt deze plek je vrolijk? Nee! Maar vind ik dat je hem moet bezoeken? Absoluut!

In het Fort van Breendonk zie je, hoor je en voel je wat racisme teweeg kan brengen. De geschiedenis kunnen we jammer genoeg niet veranderen, maar we kunnen er wel iets uit leren. Wat zich hier in het verleden afgespeeld heeft, mag zich nooit meer herhalen!

Praktisch

Adres: Brandstraat 57, 2830 Willebroek

Ga je met de wagen en laat je je begeleiden door je GPS? Voer dan volgend adres in: Dendermondsesteenweg 309, 2830 Willebroek.

Wegens de coronamaatregelen zijn er aangepaste openingsuren:

• Aangepaste openingsuren:
  maandag – zondag: van 10.00 u tot 16.00 u (laatste toegang om 14.00 u)
• Normale openingsuren:
  maandag – zondag: van 9.30 u tot 17.30 u (laatste toegang om 16.30 u)
• Enkel gesloten op 1 januari, 24 december, 25 december en 31 december

De meest gebruikte toegangstarieven zijn de volgende:

• volwassenen betalen 11,00 euro
• kinderen van 6 tot 18 jaar betalen 10,00 euro
• families (max. 2 volwassen met max. 3 kinderen tot 18 jaar) betalen 35,00 euro

Een overzicht van alle toegangstarieven vind je op volgende website: www.fortbreendonk.be/inkomprijzen

Omwille van de coronamaatregelen is vooraf reserveren verplicht. Reserveren kan via booking.breendonk@warheritage.be of telefonisch via +32 (0)3 860 75 25.

Meer informatie

Meer informatie kan je vinden op de website van het Fort van Breendonk of de website van Fortengordels.